Liegen is een van de oudste en meest besproken gedragingen van de mens. Van kleine leugentjes om bestwil tot grote bedrieglijke constructies: iedereen heeft wel eens een onwaarheid verteld. Maar waarom doen we dit eigenlijk? En wat zegt het over ons als mens?
Waarom liegen mensen?
De redenen om te liegen zijn divers en vaak complex. Een aantal redenen op een rijtje:
- Bescherming van gevoelens: soms willen we iemand sparen door een zachtere versie van de waarheid te vertellen.
- Zelfbescherming: ontkennen dat je iets fout hebt gedaan kan voelen als een manier om schaamte of straf te vermijden. We begrijpen dat je dit graag overslaat maar de verantwoordelijkheid nemen voor je daden is sterker dan liegen.
- Voordeel behalen: er zijn mensen die bewust misleiden om er financieel of sociaal beter van te worden. Dit is misbruik maken van, wat ons betreft de meest slechte reden om te liegen.
- Sociale harmonie bewaren: soms is een kleine leugen de olie in de motor van onze relaties en helpt het om ongemakkelijke situaties te vermijden. Stel dat iemand vraagt: “Vind je mijn nieuwe kapsel mooi?” en jij zegt “Ja, het staat je goed”, terwijl je dat eigenlijk niet vindt. Je doet dat niet om te misleiden of te kwetsen, maar juist om de ander een goed gevoel te geven en een ongemakkelijke situatie te vermijden.
Psychologie achter liegen
Liegen is niet zomaar een slechte gewoonte; het is diep geworteld in onze psychologie. Onderzoekers wijzen erop dat kinderen al op jonge leeftijd leren liegen. Rond hun derde of vierde levensjaar ontwikkelen ze het vermogen om zich voor te stellen wat een ander denkt of voelt, dit wordt ook wel de Theory of Mind genoemd. Op dat moment ontdekken kinderen dat de werkelijkheid voor anderen anders kan lijken dan voor henzelf en dat ze met woorden dat beeld kunnen sturen.
Daarnaast zijn er evolutionaire verklaringen. In de oertijd kon misleiding nuttig zijn om te overleven, bijvoorbeeld door te verbergen waar voedsel te vinden was of door sterker of zelfverzekerder over te komen dan je werkelijk was. Liegen kan dus gezien worden als een overlevingsmechanisme dat in onze sociale aard ingebakken zit.
De gevolgen van liegen
Hoewel een leugentje onschuldig kan lijken, zijn de gevolgen vaak groter dan verwacht.
- Vertrouwen is kwetsbaar: een enkele ontdekking van liegen kan jaren van betrouwbaarheid ondermijnen. Vertrouwen is één van de belangrijkste kenmerken van een goede relatie. Als vertrouwen is beschaamd zijn er scheuren die een lange tijd nodig hebben om te helen. En dan nog vergeten we het niet.
- Stress en spanning: omdat ons brein harder moet werken om een leugen vol te houden, ervaren veel mensen druk of angst om door de mand te vallen.
- Kettingreactie: wie eenmaal liegt, moet vaak meerdere leugens verzinnen om de eerste in stand te houden. Voor je het weet zie je door alle leugens de waarheid niet meer helder.
Is er zoiets als een goede leugen?
Veel mensen geloven dat leugentjes om bestwil, kleine onwaarheden die niemand echt schaden, nuttig kunnen zijn. Het complimenteren van iemand die duidelijk vermoeid oogt of het zeggen dat een cadeau mooi is terwijl je dat niet vindt, kan de relatie versterken in plaats van schaden. Toch blijft het een dunne lijn: wat onschuldig bedoeld is, kan alsnog als misleiding worden ervaren. Want wat de één ziet als een leugentje om bestwil kan voor de ander veel groter aanvoelen. Dit heeft dan gevolgen voor je relatie. Wil je dat op het spel zetten?
Liegen is menselijk en diep verweven met hoe ons brein en onze sociale natuur werken. Het kan ons beschermen en soms zelfs helpen overleven, maar het kan ook relaties beschadigen en onszelf onder druk zetten. Een wereld zonder leugens bestaat niet, maar wie bewust omgaat met de waarheid kan wel sterker in het leven staan. Maak jij weleens een leugentje om bestwil? Laten het ons weten in de comments!
